ALERGENY
Jeśli masz restaurację, kawiarnię, bar czy inny punkt gastronomiczny, od 13 grudnia 2014 r. masz też obowiązek informowania swoich gości o tym, czy dania, które serwujesz mają w sobie alergeny lub składniki mogące wywołać nietolerancję pokarmową. To oznacza, że Ty i cały Twój zespół powinniście znać każdy składnik serwowanych dań, zachowywać czystość i umiejętnie komunikować się z klientem.
Prawdopodobieństwo, że wśród gości Twojej restauracji znajdzie się ktoś, cierpiący na alergię lub nietolerancję pokarmową jest duże, bo liczba tych osób rośnie z roku na rok. Dla nich zjedzenie dania zawierającego alergen lub inny składnik, z którym ich organizm sobie nie radzi, może skończyć się nie tylko całą gamą nieprzyjemnych objawów ze strony układu pokarmowego, ale także wysypką czy migreną. W przypadku alergii może nawet dojść do zagrażającego życiu wstrząsu anafilaktycznego. Teoretycznie alergenem może być wszystko, ale unijne rozporządzenie nakazuje informować klientów tylko o tych składnikach, które najczęściej wywołują alergię lub nietolerancję. Jest ich czternaście:
-
DWUTLENEK SIARKI (siarczyny, E 220-E 227)
Niezwykle rzadko stanowi przyczynę uogólnionej reakcji alergicznej. Dodawany jest do żywności jako konserwant, chroniący przed wilgocią i pleśnią np. do suszonych i kandyzowanych owoców. Obecny jest też w produktach mięsnych i napojach gazowanych, a także w winie i piwie. Dwutlenkiem siarki konserwuje się również warzywa i owoce, aby nie ulegały utlenieniu (nie ciemniały). Objawy uogólnionej reakcji alergicznej najczęściej mają postać skurczu oskrzeli lub wstrząsu anafilaktycznego. -
JAJA
Alergia na jajka, a w szczególności na białko jaja kurzego, występuje najczęściej u małych dzieci. Im mniej przetworzone termicznie białko jaja, tym większy jest jego potencjał alergizujący. Zatem najmniejsze ryzyko wystąpienia reakcji u osoby uczulonej ma miejsce po spożyciu białka jaj kurzego w formie wypieku (np.biszkoptu), nieco większe po spożyciu białka ugotowanego na twardo, następnie ugotowanego na miękko lub w formie jajecznicy, a największe po spożyciu surowego białka np. w postaci majonezu, tiramisu lub dodatku do befsztyku tatarskiego. Objawy alergiczne mogą mieć gwałtowny przebieg aż do wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego. Tolerancja na białka mleka u większości uczulonych dzieci rozwija się do wieku szkolnego. -
ŁUBIN
Roślina strączkowa, stosunkowo niedawno odkryta jako produkt o dużym potencjale alergizującym. Alergeny łubinu, są bardzo zbliżone do tych występujących w orzeszkach ziemnych. U części osób uczulenie na łubin w testach skórnych może wynikać właśnie z krzyżowej alergii na orzechy arachidowe. Od 1990 roku łubin dodaje się do różnych gatunków mąki, stosuje jako zamiennik soi w produktach wegetariańskich lub składnik niektórych batonów energetycznych dla sportowców. Niezwykle rzadko, ale może wywołać reakcje alergiczne głównie z objawami ze strony układu oddechowego. -
MIĘCZAKI
Małże, kalmary, ślimaki, ostrygi, ośmiornice i trąbiki należą do produktów o dużym potencjale alergizującym. Mięczaki, poza odrębnym daniem, występują także w potrawkach rybnych, w paluszkach surimi, jako składnik sosu ostrygowego. W Polsce spożycie tej grupy produktów jest relatywnie rzadkie. U osób uczulonych spożycie nawet minimalnej ilości może wywołać gwałtowną, potencjalnie zagrażającą życiu reakcję alergiczną. -
MLEKO
Alergia na białka mleka jest jak dotąd najczęstszą alergią pokarmową w Polsce i dotyczy przede wszystkim dzieci w pierwszym okresie życia. Większość uczulonych dzieci nabywa tolerancję do 3 roku życia, choć w związku ze stosowaniem restrykcyjnych diet eliminacyjnych u tych dzieci, obserwuje się tendencje do późniejszego nabywania tolerancji, w wieku przedszkolnym, a nawet wczesnoszkolnym. Najważniejsze alergeny mleka to kazeina oraz alfa- i beta-laktoglobuliny. Ze względu na krzyżowość reakcji pomiędzy gatunkami mleka innych ssaków kopytnych, u osób uczulonych na alergeny mleka nie zaleca się ich spożywania. Oprócz mleka w czystej postaci, alergeny występują w formie przetworów, jak lody, ciastka, słodycze. Dodatki mleka spotyka się też w majonezie, sosach sałatkowych, kaszkach instant, purée ziemniaczanym, margarynie, naleśnikach, pierogach, zupach w proszku, potrawach w słoikach i puszkach, gotowych daniach rybnych, pieczywie (dodatek serwatki o minimalnym działaniu alergizującym). Mleko dodaje się też do wędlin i pasztetów. Znajduje się w potrawach panierowanych, odżywkach dla sportowców, a także w niektórych lekach. U najmłodszych dzieci uczulonych na białka mleka może wywoływać gwałtowne objawy uogólnionej reakcji alergicznej aż do pełnoobjawowego wstrząsu anafilaktycznego. -
MUSZTARDA
Bez względu na postać – płynną, sproszkowaną, lub w formie ziaren – głównym składnikiem uczulającym zawartym w musztardzie jest gorczyca. Może być obecna także jako dodatek do pieczywa, w potrawach curry, marynatach, produktach mięsnych, sosach sałatkowych, zupach i sosach w proszku. Gorczyca stanowi rzadką przyczynę anafilaksji. -
ORZECHY
Właściwości uczulające mają wszystkie orzechy rosnące na drzewach, czyli orzechy nerkowca, orzechy laskowe i włoskie oraz należące do pokrewnej grupy produktów: migdały i orzeszki piniowe. Poza czystą postacią, orzechy te mogą występować w takich produktach jak pieczywo, wyroby cukiernicze, lody, marcepan, oliwy orzechowe, desery mleczne, kremy czekoladowe, słodycze, dania kuchni azjatyckiej, czekolada i wyroby czekoladopodobne. Potencjał alergizujący wymienionych gatunków jest mniejszy niż orzechów ziemnych. -
ORZECHY ZIEMNE (Arachidowe)
Jeden z najważniejszych produktów wywołujących anafilaksję bez względy na grupę wiekową osób uczulonych. Orzechy ziemne są rośliną strączkową rosnącą pod ziemią. Z reguły wywołują gwałtowne, potencjalnie zagrażające życiu reakcje alergiczne, do wstrząsu anafilaktycznego włącznie. Poza czystą postacią znajdują się w ciastkach, ciastach, potrawach curry, deserach, sosach, a także w oliwie i mące z orzechów ziemnych. Także czekolada i wyroby czekoladopodobne mogą zawierać śladowe ilości orzechów arachidowych, wystarczające do wywołania anafilaksji. Alergia na orzechy arachidowe utrzymuje się przez kilkanaście lat a nawet przez całe życie. Obserwuje się narastanie częstości alergii na ten produkt oraz obniżanie granicy wiekowej uczulonych dzieci. -
RYBY
Potencjalnie każdy gatunek ryb może wywołać objawy alergiczne, choć najczęściej reakcje wywołane są przez gatunki ryb morskich. Poza występowaniem w czystej postaci, ryby są także składnikiem sosów rybnych, sosów do sałatek, kostek rosołowych, sosów azjatyckich, pizzy, a także sosu Worcestershire. Mogą wywoływać ciężkie objawy alergiczne aż do wstrząsu anafilaktycznego włącznie. Alergia na ryby z reguły utrzymuje się przez kilkanaście lat a nawet jeszcze dłużej. -
SELER
Spośród warzyw seler jest rośliną najczęściej wywołującą reakcje alergiczne. Właściwości alergizujące posiadają wszystkie jego części – korzeń, liście, łodyga oraz nasiona. Poza czystą postacią, seler może występować w sałatkach, przetworzonych produktach mięsnych, również mrożonych, gotowych zupach, kostkach rosołowych, pasztetach, przyprawach warzywnych w proszku. -
SKORUPIAKI
Skorupiaki to kraby, homary, krewetki. Poza czystą postacią, mogą stanowić dodatek w azjatyckich potrawach curry i sałatkach, sosach rybnych, pastach. Podobnie jak mięczaki i ryby, skorupiaki u osób uczulonych powodują silne reakcje alergiczne, nawet jeśli alergen występuje w żywności tylko w śladowych ilościach. -
SOJA
Reakcje alergiczne na soję są relatywnie rzadkie, zwłaszcza w krajach europejskich, w przeciwieństwie do obszarów azjatyckich, w których spożycie produktów sojowych jest wysokie. Produkt ten występuje w potrawach jako białko sojowe lub lecytyna sojowa. Poza produktami garmażeryjnymi opartymi o soję, jest także składnikiem tofu, a w formie dodatku znajduje się w wędlinach, pasztetach mięsnych i sojowych, sosach, majonezach, margarynach, pieczywie, wyrobach cukierniczych, czekoladach, batonach, lodach i deserach mlecznych. Soja jest również głównym składnikiem sosu i oleju sojowego. Może występować również w lekach. -
ZBOŻA ZAWIERAJĄCE GLUTEN
Gluten znajduje się nie tylko w zbożach takich jak pszenica, żyto, pszenżyto, orkisz, jęczmień i owies oraz pochodnych przetworach (kaszach, makaronach, płatkach, mące). Występuje też jako dodatek do przetworów mięsnych (pasztetów, parówek, konserw mięsnych, wędlin, wyrobów garmażeryjnych), serów żółtych, napojów, zup i sosów w proszku, jogurtów, gum do żucia, aromatów, przypraw, sosów sałatkowych, ciasteczek, czipsów. Gluten zawierają też niektóre leki oraz gotowe dania dla dzieci. Może być obecny także w piwie. Alergia na gluten, w przeciwieństwie do celiakii opartej na innym mechanizmie immunologicznym, występuję relatywnie rzadko. -
ZIARNA SEZAMU
Sezam jest głównym składnikiem pasty wegetariańskiej hummus i masła sezamowego tahini. Występuje również w pasztetach wegetariańskich, pieczywie (posypanym ziarnami sezamu), kremach, ciastkach, lodach, słodyczach. Rzadko, ale może być przyczyną ciężkich reakcji anafilaktycznych.